سیده مریم سلیمانی تکلیمی، غلامحسین عبداله زاده، محمدشریف شریف زاده،
دوره ۶، شماره ۱۲ - ( پاییز و زمستان ۱۳۹۸ )
چکیده
تحقیق کاربردی حاضر با رویکرد برنامه ریزی راهبردی با هدف تحلیل وضعیت و تدوین راهبردهای توسعهی زنجیره ی عرضه ی زیتون در شهرستان رودبار، استان گیلان و در دو مرحله در سال ۱۳۹۷ اجرا شد. مرحله نخست به صورت مصاحبه های کیفی و مرحله دوم به صورت پیمایش پرسشنامه ای به انجام رسید. از یافته های مرحله اول، برای تشریح مسئله و کلیات طرح تحقیق و نیز توسعه ابزار تحقیق در مرحله دوم استفاده شد. بدین ترتیب، تعداد ۴۳ عامل خارجی (۲۶ مورد فرصتها و ۱۷ مورد تهدیدها) و ۶۶ عامل داخلی (۲۵ مورد قوت ها و ۴۱ مورد ضعف ها) شناسایی شدند. در مرحله دوم نسبت به تدوین یافته های مرحله اول در قالب یک پرسشنامه برای ارزیابی و تدوین راهبردها بر مبنای چارچوب تحلیلی SWOT و ماتریس برنامه ریزی راهبردی اقدام شد. روایی صوری و محتوایی ابزار تحقیق (پرسشنامه محقق‌ساخته) بر اساس نظر گروهی از خبرگان (شامل گروهی اعضای هیأت علمی دانشگاه و مروجان کشاورزی منطقه) تأمین شد. برای افزایش روایی ابزار برخی گویه ها حذف یا ادغام شدند. پایایی آن نیز از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ بین ۷۹/۰ تا ۹۱/۰ تأیید شد. جامعه آماری تحقیق در این مرحله شامل تما بهره برداران زیتون در شهرستان رودبار (۱۶۰۰۰N=) بود. طبق جدول نمونه گیری کرجسی و مورگان، حجم نمونه ۳۷۵ نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شد. نتایج رتبه بندی گویه ها نشان داد که «شهرت زیتون شهرستان رودبار (برند مکانی)» به عنوان نقطه قوت، «عدم شناخت ظرفیت بازارهای بین المللی توسط تولیدکنندگان زیتون در سطح شهرستان» به عنوان نقطه ضعف، «امکان ورود آفات (مگس زیتون، پسیل زیتون و ...) از مرزها به استان» به عنوان تهدید و «امکان افزایش ارزش محصول زیتون از طریق بهبود روش کاشت، داشت و پس از برداشت» به عنوان فرصت دارای بالاترین اولویت هستند. یافته های تحلیل SWOT نشان داد که مجموع امتیاز عوامل داخلی به ترتیب ۸۵۷/۲ و ۴۷۹/۳ و مجموع امتیاز عوامل خارجی به ترتیب ۲۲۴/۳ و ۰۵۸/۳ می باشد. با توجه به نتایج به دست آمده راهبردهای توسعهی زنجیره ی عرضه ی به راهبردهای رقابتی نزدیک می باشد. از بین راهبردهای رقابتی این موارد اهمیت بیشتری داشته است: «ترویج کشت ارقام پربازده و مشتری پسند»، «ترویج شیوه های آبیاری مدرن مانند آبیاری قطره ای»، «احداث نهالستان تولید نهال در سطح شهرستان جهت سهولت دسترسی به نهال ارقام پربازده»، «واگذاری زمین های دولتی با تسهیلات حمایتی جهت افزایش سطح زیر کشت»، «ترغیب دانش آموختگان بخش کشاورزی جهت احداث باغ های مکانیزه و اصولی از طریق طرح های حمایتی ویژه».
