مقدمه و هدف: محققان بر این باورند که اگر رشد جمعیت و اقتصاد جهان با سرعت فعلی ادامه یابد، استفاده از منابع طبیعی زمین از ظرفیت آن فراتر خواهد رفت و این موضوع مسائل مربوط به حفاظت از محیط زیست را که به آن توسعه پایدار می گویند، مطرح می کند. توسعه پایدار توسعه ای است که نیازهای کنونی را بدون به خطر انداختن توانایی نسل های آینده در برآوردن نیازهای خود برآورده کند. همچنین به معنای دقیق تر، راهبرد توسعه پایدار به معنای ایجاد هماهنگی بین انسان و انسان و طبیعت است و به این معناست که پایداری جوامع اجتماعی را ایجاب می کند که دیدگاه زیست محیطی را در کنار چشم انداز اقتصادی در پیشرفت توسعه و بهبود عملکرد مدیریت کنند. همچنین مشکلات جدی زیستمحیطی ناشی از توسعه سریع اقتصادی باعث شده است تا به عملکرد پایدار شرکتها توجه بیشتری داشته باشند و همچنین افزایش نگرانی در مورد مصرف بی رویه منابع، تخریب محیطزیست و نابرابریهای اجتماعی، ضرورت دستیابی به اقتصاد و جامعه پایدار برای دستیابی به عملکرد پایدار در محیط پرتلاطم و پویای صنعتی امروزی، شرکت ها باید همواره به محیط زیست توجه داشته باشند تا بتوانند اثرات زیست محیطی را به بهترین نحو کاهش دهند که علاوه بر رفع دغدغه های زیست محیطی مشتریان، باعث کاهش هزینه ها نیز می شود. همچنین به گونه ای مدیریت کنند که قیمت کالاها و خدمات تولیدی آنها رقابتی باشد. از آنجایی که توسعه پایدار به عنوان یک هدف اجتماعی گسترده با تمرکز بر ضرورت یکپارچه سازی و پیگیری رفاه انسان همراه با توقف تخریب محیط زیست مطرح شد. به این ترتیب برخی از کارآفرینان به دنبال دستیابی به اهداف توسعه پایدار با هدف ادغام اهداف اجتماعی و زیست محیطی در کسب و کار بوده اند. به دلیل ارزشها و انگیزههایی که این نوع فعالیتها را ایجاد میکنند، اغلب به آنها کارآفرینی پایدار میگویند. با توجه به مطالب بیان شده، در این پژوهش، ضمن پرداختن به تأثیر جهتگیری کارآفرینانه سبز و قابلیتهای پویا در شرکتهای تعاونی کشاورزی و صنایع غذایی استان مازندران بر عملکرد نوآوری سبز، تأثیر این جهت گیری بر موفقیت این شرکتهای تعاونی برای دستیابی به عملکرد پایدار و بهبود آن مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها: پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات توصیفی- علی از نوع پیمایشی و از نظر زمان نیز از نوع مقطعی است. جامعه آماری مورد بررسی شامل ۱۳۰۰ نفر از اعضای شرکتهای تعاونی تولیدی کشاورزی استان مازندران بود که با توجه به جدول کرجسی-مورگان، تعداد ۲۹۷ پرسشنامه در بین اعضای شرکتهای تعاونی تولیدی کشاورزی استان مازندران به روش نمونهگیری خوشهای به تفکیک تعاونی توزیع شد و از این تعداد، ۲۵۰ پرسشنامه
جمع آوری گردید (نرخ پاسخگویی ۸۴ درصد) که مبنای پژوهش حاضر قرار گرفت. ابزار اندازهگیری شامل پرسشنامه جهتگیری کارآفرینانه سبز؛ قابلیتهای پویای سبز؛ عملکرد نوآوری سبز و عملکرد پایدار کسبوکار بود که ضرایب آلفای کرونباخ آنها بالای ۰/۷ به دست آمد. برای تجزیهوتحلیل دادهها از نرمافزار SPSS۲۵ و SmartPLS۳ بهره گرفته شد.
یافتهها: نتایج پژوهش نشان داد که جهتگیری کارآفرینانه سبز بر عملکرد پایدار کسبوکار (t=۵,۹۴۲ و β=۰,۲۶۶) و عملکرد نوآوری سبز (t=۶,۰۷۴ و β=۰,۲۹۰) اثر مستقیم، مثبت و معنیداری دارد. قابلیتهای پویای سبز بر عملکرد پایدار کسبوکار (t=۷,۷۳۲ و β=۰,۳۳۸) و عملکرد نوآوری سبز (t=۸,۲۴۹ و β=۰,۳۹۰) اثر مستقیم، مثبت و معنیداری دارد. همچنین، عملکرد نوآوری سبز بر عملکرد پایدار کسبوکار (t=۸,۶۷۲ و β=۰,۴۲۷) اثر مستقیم، مثبت و معنیداری دارد. در نهایت، ارتباط میان جهتگیری کارآفرینانه سبز با عملکرد پایدار کسبوکار با اثرگذاری متغیر میانجی عملکرد نوآوری سبز مثبت و معنیدار است (t=۴,۶۸۰ و β=۰,۱۲۴). علاوه بر این، آماره VAF برابر با ۰/۳۱۸ میباشد. این بدان معناست که ۳۱/۸ درصد از اثر کل جهتگیری کارآفرینانه سبز بر عملکرد پایدار کسبوکار از طریق متغیر میانجی عملکرد نوآوری سبز تبیین میشود. علاوه براین، ارتباط میان قابلیتهای پویای سبز با عملکرد پایدار کسبوکار با اثرگذاری متغیر میانجی عملکرد نوآوری سبز مثبت و معنیدار است (t=۵,۷۸۱ و β=۰,۱۶۷). علاوه بر این، آماره VAF برابر با ۰/۳۲۹ میباشد. این بدان معناست که ۳۲/۹ درصد از اثر کل قابلیتهای پویای سبز بر عملکرد پایدار کسبوکار از طریق متغیر میانجی عملکرد نوآوری سبز تبیین میشود.
نتیجهگیری: هدف از این پژوهش تعیین تأثیر گرایش کارآفرینی سبز و قابلیتهای پویای سبز بر عملکرد پایدار کسبوکار با توجه به نقش واسطهای عملکرد نوآوری سبز در شرکتهای تعاونی کشاورزی استان مازندران است. گرایش کارآفرینی سبز به معنای تمرکز بر فعالیت هایی است که برای ایجاد ارزش اقتصادی، بهبود و حفظ محیط زیست و کاهش اثرات منفی آن انجام می شود. برای دستیابی به این هدف لازم است شرکت ها با استفاده از روش های کارآفرینی سبز و تدوین برنامه های آموزشی مناسب به کارکنان و همکاران خود در این زمینه آموزش دهند. از این رو به مدیران شرکت های تعاونی کشاورزی استان مازندران پیشنهاد می شود با برگزاری دوره های آموزشی در زمینه کارآفرینی سبز و مدیریت پایدار، فرصتی را برای اعضای شرکت های تعاونی کشاورزی به منظور فراگیری روش های نوین و بهبود عملکرد کسب و کار ایجاد کنند. همچنین با حمایت مالی از شرکت های تعاونی کشاورزی، آنها را به سمت راهبردهای کارآفرینی سبز هدایت کنید. این حمایت مالی می تواند شامل اعطای تسهیلات یا پرداخت جوایز به شرکتهایی باشد که در زمینه کارآفرینی سبز و پایدار سرآمد بوده اند.