حسین رحیمی کلور، یونس نیکخواه، مهدی ابراهیمزاده،
دوره ۱۱، شماره ۱ - ( بهار و تابستان ۱۴۰۳ )
چکیده
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: با توجه به شرایط پیچیده و پویای محیطی همه شرکتها برای تدوام فعالیت خود نیازمند ایجاد و بهکارگیری مهارتهای اثرگذار در جهت اهداف شرکت هستند. از سوی دیگر، با به کار آمدن فناوریهای جدید و بستر دیجیتال، شرکتها الزام به تطبیق اهداف خود در این راستا شدند. یکی از متغیرهایی که میتواند شرکتها را در راستای بهبود عملکرد هدایت کند و مطابق با بستر فناوری و محیط دیجیتال امروزی باشد، در ارتباط با کارآفرینی فناورانه است، زیرا در جذب ارزش و اجرای نوآورانه علم و دانش پیشرو هست و میتواند شرکت را در رسیدن به اهداف خود هدایت کند. همچنین، استفاده از فناوریهای دیجیتال، سرمایهگذاریهای جدید کسبوکار را در مدلها و عملیات کسبوکار ادغام میکند و منجر به کارآفرینی دیجیتال از طریق محصولات، ابزارها و پلت فرمهای دیجیتال میشود. در این راستا، دیجیتالیسازی میتواند تغییرات پایدار را تسریع کند و به چالشهای محیطی و حاکمیتی پاسخگو باشد و در عین حال با دسترسی به فرصتها منجر به بهبود عملکرد شود. همچنین، در دنیای پیچیده متغیر نوآوری یک عامل کلیدی برای ایجاد مزیت رقابتی است که نیاز به حمایت و سرمایهگذاری دارد، زیرا نوآوری مطلوب میتواند منجر به افزایش سهم شرکتها شود. به همین دلیل، هدف این مطالعه بررسی نقش میانجی دیجیتالیسازی و نوآوری در رابطه بین کارآفرینی فناورانه و رشد شرکتهای دانشبنیان فعال در زمینه فناوری زیستی، کشاورزی و مواد غذایی است که در مطالعات قبلی موردتوجه پژوهشگران قرار نگرفته است.
مواد و روشها: این پژوهش از انواع پژوهشهای فرضیهای- استنتاجی، کمی و کاربردی محسوب میشود. جامعه آماری این پژوهش شامل شرکتهای دانشبنیان ایرانی فعال در زمینه فناوری زیستی، کشاورزی و مواد غذایی است. تعداد جامعه آماری برابر با ۴۸۰ شرکت است که تعداد نمونه از طریق فرمول کوکران برابر با ۲۱۳ نمونه برآورد شد. گردآوری دادهها از طریق پرسشنامه با مقیاس پنج سطحی لیکرت انجام پذیرفت و تعداد ۱۸۹ پرسشنامه قابل تحلیل گردآوری شد. برای بررسی روابط بین متغیرها چندین فرضیه ارائه شد و برای تحلیل آنها از روش مدلسازی معادلات ساختاری بهره گرفته شد. در نهایت، از نرمافزارهای SPSS۲۴ و SmartPLS۳ برای تجزیهوتحلیل دادهها بهره گرفته شد.
یافتهها: خروجی نرمافزارها نشان میدهد که کارآفرینی فناورانه بر رشد شرکت در سطح اطمینان ۹۹ درصد اثر مثبت و معنادار دارد. همچنین، نقش میانجی دیجیتالیسازی در رابطه بین کارآفرینی فناورانه و رشد شرکت در سطح ۹۹ درصد معنادار حاصل شد. علاوهبراین، نقش میانجی نوآوری در رابطه بین کارآفرینی فناورانه و رشد شرکت نیز در سطح ۹۹ درصد تأیید شده است.
نتیجهگیری: سهم این مطالعه از تجزیهوتحلیلها ارائه یک مدل تجربی جدید و پر کردن شکاف موجود و ارائه راهکارهای کاربردی در راستای موضوع برای جامعه موردمطالعه است. این مطالعه در راستای رشد شرکتهای دانشبنیان فعال در زمینه فناوری زیستی، کشاورزی و مواد غذایی اقدام به بررسی کرد که با توجه به محیط پیچیده و پویای امروزی در این میان از متغیرهای دیجیتالیسازی و نوآوری بهعنوان متغیر میانجی بهره گرفته شد که در مطالعات قبلی مورد توجه پژوهشگران نبوده است. نتیجه فرضیه اول پژوهش نشان میدهد که ابتکارات کارآفرینی موجب تسهیل تصمیمات در راستای اهداف شرکتها میشود. همچنین، تمرکز بر کارآفرینی مبتنی بر فرایندهای استرتژیک که با اهداف بلندمدت سروکار دارد، میتواند بر عملکرد شرکت اثر مثبت داشته باشد و از سوی دیگر، طبق تحقیقات قابلیت کارآفرینی فناورانه نیز منجر به ایجاد مزیت رقابتی شده و رونق اقتصادی شرکتها را رقم میزند. لذا این مطالعه نیز به طور خاص نشان داد که کارآفرینی فناورانه یک عامل پیشبین کلیدی بر بهبود رشد شرکتهای دانشبنیان فعال در زمینه فناوری زیستی، کشاورزی و مواد غذایی است. در راستای نتیجه فرضیه دوم پژوهش، دولت با سرمایهگذاری زیرساختی در حوزه کشاورزی و با اعمال سیاستهای تشویقی مانند حذف یا تخفیف در مالیات برای سرمایهگذاران، میتواند توسعه کارآفرینی بخش کشاورزی را رقم برند. بر این اساس، شرکتهای دانشبنیان فعال در زمینه فناوری زیستی، کشاورزی و مواد غذایی با تمرکز بر کارآفرینی با بستر فناورانه میتوانند به دیجیتالی کردن روندهای عملیاتی، فرآیندی و تولیدی خود اقدام کنند که با تأکید بر دیجیتالیسازی نتایج نشان میدهند که رشد شرکت متأثر از این متغیر است. همچنین، نتیجه فرضیه سوم پژوهش نشان میدهد که شرکتهای دانشبنیان فعال در زمینه فناوری زیستی، کشاورزی و مواد غذایی با تمرکز بر کارآفرینی فناورانه میتوانند بر بهبود سطوح نوآوری در محصول و فرآیند خود اقدام کنند و موجبات بهبود عملکرد و رشد سهم خود در بازار مربوطه را فراهم کنند. قابل ذکر است که نوآوری و تغییر برای شرکتها به منابع مهم مزیت رقابتی تبدیل شده است و تمایل به کارآفرینی نیز در بهبود عملکرد و تضمین منبع رشد آنها نقش مهمی را ایفا میکند. بهطورکلی، این مطالعه نشان داد که شرکتهای دانشبنیان فعال در زمینه فناوری زیستی، کشاورزی و مواد غذایی با سرمایهگذاری بر فعالیتهای کارآفرینی فناورانه میتوانند بر رشد شرکت خود اثرات مثبت بگذارند که در این بین، وجود متغیرهای دیجیتالیسازی و نوآوری به عنوان عوامل بسیار مهم شناسایی شدند که پایههای رشد شرکتهای موردمطالعه را تقویت میکنند. نتایج حاصل از این پژوهش به شرکتهای دانشبنیان فعال در زمینه فناوری زیستی، کشاورزی و مواد غذایی در جهت تصمیمات استراتژیک و فناورانه برای رشد شرکت و بهبود عملکرد کمک میکند. همچنین، این مطالعه چندین پیشنهاد کاربردی را در راستای یافتهها ارائه کرده است که میتوانند در شرکتهای موردمطالعه عملیاتی شوند.