دوره 12، شماره 1 - ( بهار و تابستان 1404 )                   جلد 12 شماره 1 صفحات 131-118 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Heydari Q, Ahmadi R, Mardanshahi M M. (2025). Analyzing the Role of Indigenous Knowledge from the Perspectives of Rangeland Users in Empowering Local Communities and Sustainable Development (Study Area: Savadkouh Summer Rangelands - Upstream of the Alborz Dam). J Entrepreneurial Strategies Agric. 12(1), 118-131. doi:10.61186/jea.2024.397
URL: http://jea.sanru.ac.ir/article-1-397-fa.html
حیدری قدرت اله، احمدی روناک، مردانشاهی محمد مهدی.(1404). تحلیل نقش دانش بومی از دیدگاه بهره‌برداران مراتع در توانمندسازی جوامع محلی و توسعه پایدار (منطقه مورد مطالعه: مراتع ییلاقی سوادکوه بالادست سد البرز) راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی 12 (1) :131-118 10.61186/jea.2024.397

URL: http://jea.sanru.ac.ir/article-1-397-fa.html

تحلیل نقش دانش بومی از دیدگاه بهره‌برداران مراتع در توانمندسازی جوامع محلی و توسعه پایدار (منطقه مورد مطالعه: مراتع ییلاقی سوادکوه بالادست سد البرز)
قدرت اله حیدری*1 ، روناک احمدی1، محمد مهدی مردانشاهی2
1- گروه مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
2- دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران، ساری، ایران
چکیده:   (1427 مشاهده)

چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: در دهه‌های اخیر، بسیاری از سازمان‌ها تلاش کرده‌اند برنامه‌ها و سیاست‌هایی را برای مشارکت بیشتر در حفاظت از محیط ‌زیست تدوین کنند. لذا، بخشی از مسئولیت و قدرت تصمیم‌گیری به جوامع محلی واگذار شده است. با این‎حال، چالش‌های مهمی مانند عدم تعادل قدرت، نبود اطلاعات کافی، و عدم اطمینان در تعامل بین رویکردهای دولتی و بومی در مدیریت محیط ‌زیست وجود دارند. این چالش‌ها برجستگی ویژه‌ای در استفاده و انتقال دانش بومی برای ارزیابی ریسک‌های محیطی و پاسخ به آن‌ها دارند. در این راستا، توسعه پایدار به‌طور اساسی به تغییرات مشخص و پیش‌بینی شده برای بهبود آینده مرتبط است. توسعه باید از منظر محیط ‌زیستی پایدار، از نظر اجتماعی عادلانه، از نظر اقتصادی کارآمد و از لحاظ فرهنگی با جامعه محلی سازگار باشد. بر اساس اصول توسعه پایدار، توجه به دانش بومی افراد محلی ضروری است. هدف این تحقیق، تحلیل نگرش بهره‌برداران مراتع درباره نقش دانش بومی در فرآیند توانمندسازی و توسعه پایدار است. دانش بومی با بهره‌گیری از آگاهی و تجربیات گذشتگان می‌تواند به انتقال اطلاعات سازگار با محیط ‌زیست کمک کند و نقش مهمی در اشتغال‌زایی، بهره‎ برداری و استفاده بهینه از منابع در جوامع محلی داشته باشد.
مواد و روش‌ها: این تحقیق از نظر هدف کاربردی-استنباطی و از نظر روش، توصیفی–همبستگی است و جامعه آماری تحقیق، بهره‌برداران مراتع بالادست سد البرز، استان مازندران بوده است. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامه محقق‌ساخته بود که با توجه به هدف تحقیق، تهیه و تنظیم گردید. همچنین اطلاعات لازم، از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، اینترنتی و مصاحبه با خبرگان از طریق پرسش‌نامه جمع‌آوری شد. آنالیز داده ‎ها با به‌کارگیری نرم‌افزارهای SPSS26 و LISREL9 صورت پذیرفت و با بهره‌گیری از فنون تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل مسیر به‌صورت آنالیزهای توصیفی و استنباطی نشان داده شد. جهت سنجش اعتبار یا پایایی ابزار تحقیق از ضریب آلفای کرونباخ و نسبت همبستگی هر شاخص به کل و پایایی ترکیبی CR بهره‌ گرفته شد. همچنین، در محاسبه تحلیل عاملی اکتشافی از نظرات اساتید خبره رشته ترویج و آموزش کشاورزی و علوم اجتماعی استفاده گردید. جامعه آماری پژوهش شامل ۱۸ محدوده عرفی مراتع بالادست سد البرز در استان مازندران بود که بر اساس لیست ممیزی طرح‌های مرتعداری، ۳۸۹ بهره‌بردار داشت. از بین آن‌ها، نمونه‌ای شامل ۱۹۴ نفر به‌صورت تصادفی طبقه‌بندی‌شده انتخاب و پرسش‌نامه‌ها را تکمیل نمودند.
یافته‌ها: یکی از مهم‌ترین مشکلات توسعه پایدار در مراتع، ضعف اجرای طرح‌های مرتعداری و کمبود انگیزه در جوامع محلی است. عدم استفاده و به‌کارگیری دانش بومی، تجربیات و آگاهی شغلی بهره‌برداران باعث شده است تا دولت، به‌عنوان مالک منابع ملی، نتواند نیازها و نظرات جوامع محلی را در موفقیت طرح‌های مرتعداری به‌درستی لحاظ کند. دانش بومی و آگاهی بهره‌برداران مراتع تطابق بسیاری با اصول توسعه پایدار دارند؛ لذا بدون توجه به دانش بومی، دستیابی به توسعه پایدار ممکن نخواهد بود. نتایج نظرسنجی از جوامع محلی نشان داد که شناخت دانش بومی می‌تواند علاقه‌مندی به این دانش را در بین نسل جدید افزایش دهد و یادگیری و استفاده از آن در میان مرتعداران را برای حفاظت از منابع و توسعه پایدار تقویت کند. این تحقیق نشان داد که آشنایی، اعتماد، و به‌کارگیری دانش بومی، همگی اثرات مثبت و معناداری بر توانمندسازی جوامع محلی دارند. از میان این سه عامل، اعتماد به دانش بومی با ضریب تأثیر 0/92 بیشترین اثرگذاری و به‌کارگیری دانش بومی کمترین ضریب تأثیر را دارا هستند.
نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان می­ دهند که شناخت دقیق از جوامع محلی و تلفیق دانش بومی با تکنیک‌های مدرن می‌توانند تعارضات منافع را کاهش دهند و توسعه پایدار و توانمندسازی جوامع محلی را تقویت کنند. به ‎ویژه، اعتماد به دانش بومی نقشی کلیدی در موفقیت پروژه‌های توسعه‌ای ایفا می‌کند. پیشنهاد می‌شود که در طرح‌های مدیریتی مراتع، به‎ کارگیری دانش بومی در اولویت قرار گیرد و سیاست‌هایی اتخاذ شوند که علاوه بر توجه به دانش سنتی، زمینه‌ساز اشتغال‌زایی و توسعه پایدار باشند.
 

واژه‌های کلیدی: توانمندسازی، توسعه پایدار، سامان‌های عرفی، شناخت دانش بومی، کار آفرینی
متن کامل [PDF 2520 kb]   (625 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1403/3/8 | پذیرش: 1403/7/15
فهرست منابع
1. Aghajantabar, M., Tabari kochaksoraie, M., & Mahmoudi, J. (2021). The role of local knowledge in employment, income of local people and protection of Hyrkan forests from the perspective of residents of Vaz region, Nur city. Ecology of Iran's Forests, 9(17), 123-132. 10.52547/ifej.9.17.123 [DOI:10.52547/ifej.9.17.123]
2. Albagli, S., & Iwama, A. Y. (2022). Citizen science and the right to research: building local knowledge of climate change impacts. Humanities and Social Sciences Communications, 9(1), 1-13.‌ [DOI:10.1057/s41599-022-01040-8]
3. Bardsley, D. K., Prowse, T. A., & Siegfriedt, C. (2019). Seeking knowledge of traditional Indigenous burning practices to inform regional bushfire management. Local Environment, 24(8), 727-745.‌ [DOI:10.1080/13549839.2019.1640667]
4. Bazrafshan, J. & Toolabinezhad, M. (2016). The effects of indigenous knowledge on the development of Miankoh Sharghi village with emphasis on animal husbandry economy. Spatial Economics and Rural Development, 5(4), 165-187. 10.18869/acadpub.serd.5.18.165
5. Berkes, F. (2009). Evolution of co-management: Role of knowledge generation, bridging organizations and social learning. Journal of Environmental Management, 90(5), 1692-1702. [DOI:10.1016/j.jenvman.2008.12.001]
6. Bhupla, S. K. (2022). Empowerment, Trust and Control: A Management Paradox. Nottingham Trent University (United Kingdom).
7. Bodh, V. K. (2022). Linking Indigenous Traditional Knowledge and Sustainable Development Goals in the North-Western Himalayas. In Economics and Policy of Energy and Environmental Sustainability, Singapore: Springer Nature Singapore, 303-313. [DOI:10.1007/978-981-19-5061-2_16]
8. Bowie, R. (2013). Indigenous self-governance and the deployment of knowledge in collaborative environmental management in Canada. Journal of Canadian Studies, 47(1), 91-121. [DOI:10.3138/jcs.47.1.91]
9. Chambers, J. M., Wyborn, C., Klenk, N. L., Ryan, M., Serban, A., Bennett, N. J., & Rondeau, R. (2022). Co-productive agility and four collaborative pathways to sustainability transformations. Global Environmental Change, 72, 102422.‌ [DOI:10.1016/j.gloenvcha.2021.102422]
10. Chambers, R. (2002). challenges with professions; Challenging areas in rural development. Translated by Khormai, A.R. Arghanon Publishing. Tehran, 249.
11. Clark, W. C., Van Kerkhoff, L., Lebel, L., & G. C., Gallopin. (2016). Crafting usable knowledge for sustainable development. Proceedings of the National Academy of Sciences, 113(17), 4570-4578. [DOI:10.1073/pnas.1601266113]
12. Darling, S., Harvey, B., & Hickey, G. M. (2023). From 'stakeholders' to rights holders: How approaches to impact assessment affect indigenous participation in the Yukon Territory, Canada. Environmental Impact Assessment Review, 99, 107025.‌ [DOI:10.1016/j.eiar.2022.107025]
13. David-Chavez, D. M., & M. C., Gavin. (2018). A global assessment of Indigenous community engagement in climate research. Environmental Research Letters, 13(12), 123005. [DOI:10.1088/1748-9326/aaf300]
14. Diawuo, F., & Issifu, A. K. (2015). Exploring the African traditional belief systems in natural resource conservation and management in Ghana. The Journal of Pan African Studies, 8(9), 115-131.
15. Diduck, A., Sinclair, J., Pratap, D., & Hostetler, G. (2007). Achieving meaningful public participation in environmental assessment of hydro development: case studies from Chamoli District, Uttarakhand, India. Impact Assess. Project Apprais, 25(3), 219-231. [DOI:10.3152/146155107X217299]
16. Dilling, L., & Lemos, M. C. (2011). Creating usable science: opportunities and constraints for climate knowledge use and their implications for science policy. Glob Environ Change, 21, 680-689. [DOI:10.1016/j.gloenvcha.2010.11.006]
17. Dunbar, T., & M., Scrimgeour. (2006). Ethics in Indigenous research-Connecting with community. Journal of Bioethical Inquiry, 3(3), 179-185.‌ [DOI:10.1007/s11673-006-9018-1]
18. Ens, E. J., Pert, P., Clarke, P. A., Budden, M., Clubb, L., Doran, B., ... & Wason, S. (2015). Indigenous biocultural knowledge in ecosystem science and management: Review and insight from Australia. Biological Conservation, 181, 133-149. [DOI:10.1016/j.biocon.2014.11.008]
19. Fooladi, E., Armaghan, S., Daniali, T., & Hemmati, M. (2021). Analysis of the place of indigenous knowledge in the development of peri-urban spaces with emphasis on economic and social livability of the case: villages in the 19th district of Tehran. Journal of Urban Peripheral Development (JUPD), 2(6), 185-203.
20. Ford, J. D., Cameron, L., Rubis, J., Maillet, M., Nakashima, D., Willox, A. C., & T., Pearce. (2016). Including indigenous knowledge and experience in IPCC assessment reports. Nature Climate Change, 6(4), 349-353.‌ [DOI:10.1038/nclimate2954]
21. Germano, M. (2022). 'Neutral'Representations of Pacific Islands in the IPCC Special Report of 1.5 C Global Warming. Australian Geographer, 53(1), 23-39.‌ [DOI:10.1080/00049182.2022.2037179]
22. Golmohammadi, F., Tabatabaie, M., & Mostaghim, M. (2021). Handicrafts and traditional arts in preserving cultural heritage, indigenous knowledge, attracting tourists, employment and sustainable livelihood of the rural people of South Khorasan. The 5th International Congress of Agricultural Development, Natural Resources, Environment and Tourism of Iran. Tabriz. https://civilica.com/doc/1276276
23. Gutiérrez Berroeta, L. (2020). Crisis agroalimentaria, e impacto local vs resiliencia indígena y soberanía alimentaria, el caso de 11 mujeres indígenas Hñähñú (otomí-chichimeca), de la comunidad San Antonio de la Cal, Tolimán, Querétaro, México (Master's thesis, Universidad Internacional de Andalucía).
24. Hajjar, R., Oldekop, J. A., Cronkleton, P., Newton, P., Russell, A. J., & Zhou, W. (2021). A global analysis of the social and environmental outcomes of community forests. Nature Sustainability, 4(3), 216-224.‌ [DOI:10.1038/s41893-020-00633-y]
25. Husnah, N., Ali, M. S. S., Salman, D., Hijjang, P., Djufry, F., & Amrawaty, A. A. (2015). Merging indigenous and modern knowledge in agricultural development. International Journal of Agriculture System, 2(2), 141-151.
26. Jafari alamdari, R., Talebnia, Gh., Vakili fard, H., & Mohammadi, M. (2021). Role of Moral Metacognition in Empowering Financial Managers. Ethics in Science and Technology, 16(3), 173-177. 20.1001.1.22517634.1400.16.3.23.0
27. Jomepur, M. (2014). Localization in the field of rural development and the role of local knowledge in its process. Iranian Indigenous Knowledge, 1(2), 50-79. [DOI:10.22054/qjik.2016.1564]
28. Jurgena, I., Cēdere, D., Keviša, I., Szerlag, A., & Jedrzejowska, A. (2021). Opinion of Pre-service Preschool Teachers on Responsiveness: A Comparative Study of Latvian and Polish Students in the Aspect of Sustainable Education. Journal of Teacher Education for Sustainability, 23(2), 5-17.‌ [DOI:10.2478/jtes-2021-0013]
29. Kasperson, R. E. (2006). Rerouting the stakeholder express. Global Environmental Change, 16(4), 320-322. [DOI:10.1016/j.gloenvcha.2006.08.002]
30. Kiani selmi, S., & Abbasian, S. (2020). Analysis of the consequences of tourism development on the empowerment of rural areas (case study: villages in the central part of Natanz). Journal of Geography and Planning (JGP), 24(71), 339-367. 10.22034/gp.2020.10543
31. Kolawople, D. (2001). Local Knowledge Utilization and Sustainable rural development in the 21 St. Centuries, IK Monitor Article, (9-1).‌
32. Latulippe, N. (2015). Bridging Parallel Rows. International Indigenous Policy Journal, 6(2), 1-17. [DOI:10.18584/iipj.2015.6.2.7]
33. Latulippe, N., & Klenk, N. (2020). Making room and moving over: knowledge co-production, Indigenous knowledge sovereignty and the politics of global environmental change decision-making. Current Opinion in Environmental Sustainability, 42, 7-14.‌ [DOI:10.1016/j.cosust.2019.10.010]
34. Maclean, K., Robinson, C. J., & Natcher, D. C. (2015). Consensus building or constructive conflict? Aboriginal discursive strategies to enhance participation in natural resource management in Australia and Canada. Society & Natural Resources, 28(2), 197-211. [DOI:10.1080/08941920.2014.928396]
35. Margerum, R. D., & Robinson, C. J. (2015). Collaborative partnerships and the challenges for sustainable water management. Current Opinion in Environmental Sustainability, 12, 53-58. [DOI:10.1016/j.cosust.2014.09.003]
36. Mason, C. W., Carr, A., Vandermale, E., Snow, B., & Philipp, L. (2022). Rethinking the Role of Indigenous Knowledge in Sustainable Mountain Development and Protected Area Management in Canada and Aotearoa/New Zealand. Mountain Research and Development, 42(4), A1-A9.‌ [DOI:10.1659/mrd.2022.00016]
37. McInnes, B. D. (2017). Preparing teachers as allies in indigenous education: Benefits of an American Indian content and pedagogy course. Teaching Education, 28(2), 145-161. [DOI:10.1080/10476210.2016.1224831]
38. Mikoš, M., Bezak, N., Costa, J. P., Massri, M. B., Novalija, I., Jermol, M., & Grobelnik, M. (2023). Natural-hazard-related web observatory as a sustainable development tool. In Progress in Landslide Research and Technology, 1(1), 83-97. ‌ [DOI:10.1007/978-3-031-16898-7_5]
39. Olsson, P., Folke, C., & Berkes, F. (2004). Adaptive comanagement for building resilience in social-ecological systems. Environmental Management, 34, 75-90. [DOI:10.1007/s00267-003-0101-7]
40. Osei, B. K. (2023). Indigenous Water Resource Conservation Practices in Contemporary Ghanaian Society. Universal Journal of Social Sciences and Humanities, 1-10. [DOI:10.31586/ujssh.2023.573]
41. Parsons, M., Nalau, J., & Fisher, K. (2017). Alternative perspectives on sustainability: indigenous knowledge and methodologies. Challenges in Sustainability, 5(1), 7-14.‌ [DOI:10.12924/cis2017.05010007]
42. Pertierra, L. R., Santos-Martin, F., Hughes, K. A., Avila, C., Caceres, J. O., De Filippo, D., & Benayas, J. (2021). Ecosystem services in Antarctica: Global assessment of the current state, future challenges and managing opportunities. Ecosystem Services, 49, 101299. ‌ [DOI:10.1016/j.ecoser.2021.101299]
43. Pidgeon, M. (2019). Moving between theory and practice within an Indigenous research paradigm. Qualitative Research, 19(4), 418-436. ‌ [DOI:10.1177/1468794118781380]
44. Portner, H. O., Roberts, D. C., Adams, H., Adler, C., Aldunce, P., Ali, E., & Birkmann, J. (2022). Climate change 2022: Impacts, adaptation and vulnerability. IPCC Sixth Assessment Report, 37-118.‌
45. Rautela, P. (2005). Indigenous technical knowledge inputs for effective disaster management in the fragile Himalayan ecosystem. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 14(2), 233-241.‌ [DOI:10.1108/09653560510595227]
46. Robards, M. D., Huntington, H. P., Druckenmiller, M., Lefevre, J., Moses, S. K., Stevenson, Z., & Williams, M. (2018). Understanding and adapting to observed changes in the Alaskan Arctic: Actionable knowledge co-production with Alaska Native communities. Deep Sea Research Part II: Topical Studies in Oceanography, 152, 203-213. ‌ [DOI:10.1016/j.dsr2.2018.02.008]
47. Roldan, A. C., & Rodriguez, M. C. (2021). Redes de maestras y sabedores: diálogos ambientales de frontera, en la relación ciudad-región, y sus prácticas culturales-comunicativas. Revista Educación y Ciudad, (40), 179-198.‌ [DOI:10.36737/01230425.n40.2021.2464]
48. Sadeghloo, T., & Azizi damirchiloo, A. (2015). Evaluation of the influence of indigenous knowledge on the sustainability of agricultural development, a case study: Villages of Gog Tape village of Bile Savar city. Journal of Rural Research, 6(2), 389-410. 20.1001.1.20087373.1394.6.2.8.4
49. Salaripour, A., Mehrjou, M., & Jalilisadrabad, S. (2022). Evaluation of urban neighborhood regeneration based on urban liveability criteria case study: Kolapa Neighborhood, Hamedan City. International Journal of Architectural Engineering & Urban Planning, 32(2), 1-17.
50. Scoville-Simonds, M. (2018). Climate, the Earth, and God-entangled narratives of cultural and climatic change in the Peruvian Andes. World Development, 110, 345-359.‌ [DOI:10.1016/j.worlddev.2018.06.012]
51. Secco, L., Da Re, R., Pettenella, D. M., & Gatto, P. (2014). Why and how to measure forest governance at local level: A set of indicators. Forest Policy and Economics, 49, 57-71. [DOI:10.1016/j.forpol.2013.07.006]
52. Shawoo, Z., & Thornton, T. F. (2019). The UN local communities and Indigenous peoples' platform: A traditional ecological knowledge‐based evaluation. Wiley Interdisciplinary Reviews: Climate Change, 10(3), e575.‌ [DOI:10.1002/wcc.575]
53. Sigler, T. H., & Pearson, C. M. (2000). Creating an empowering culture: examining the relationship between organizational culture and perceptions of empowerment. Journal of Quality Management, 5(1), 27-52.‌ [DOI:10.1016/S1084-8568(00)00011-0]
54. Stith, M., Corell, R. W., Magga, R. M., Kaiser, M., Oskal, A., & Mathiesen, S. D. (2023). Ethics of knowledge production in times of environmental change. In Reindeer Husbandry, 131-147. [DOI:10.1007/978-3-031-17625-8_6]
55. Vasheghani farahani, R., Abbasi Semnani, A. R., & Asadian, F. (2022). Evaluation of the role of indigenous knowledge in the economic stability of rural areas. Case: Farahan city. Space Economy and Rural Development, 11(41), 41-56.
56. Venne, S. H. (1998). Our elders understand our rights: evolving international law regarding indigenous peoples, Doctoral dissertation, PhD dissertation, University of Alberta.
57. Vosoughi, M., & Habibi. S. (2014). Indigenous Knowledge; A step towards localizing rural development and empowering villagers. Quarterly Journal of Socio - Cultural Development Studies, 2(4), 9-26.
58. Walker, B., Jojola, T., & Natcher, D. (2013). Reclaiming indigenous planning. McGill-Queen's University Press, Montreal, 70. [DOI:10.1515/9780773589933]
59. Walshe, R. A., & Nunn, P. D. (2012). Integration of indigenous knowledge and disaster risk reduction: A case study from Baie Martelli, Pentecost Island, Vanuatu. International Journal of Disaster Risk Science, 3(4),185-194. [DOI:10.1007/s13753-012-0019-x]
60. Walshe, R. A., & P Nunn, D. (2012). Integration of indigenous knowledge and disaster risk reduction: A case study from Baie Martelli, Pentecost Island, Vanuatu. International Journal of Disaster Risk Science, 3(4), 185-194. [DOI:10.1007/s13753-012-0019-x]
61. Yates, J. S. (2022). "Guides of water": Indigenous water justice and pastoral management beyond adaptation to climate change. In Current Directions in Water Scarcity Research, 4, 167-187. [DOI:10.1016/B978-0-12-824538-5.00009-1]
62. Zohdi, M. (2021). Range Management (Rangeland Plans). Iran Nature, 6(2), 21-30. doi: 10.22092/irn.2021.123979.
63. Zvobgo, L., Johnston, P., Williams, P. A., Trisos, C. H., & Simpson, N. P. (2022). The role of indigenous knowledge and local knowledge in water sector adaptation to climate change in Africa: A structured assessment. Sustainability Science, 1-16.‌ [DOI:10.1007/s11625-022-01118-x]
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی می‌باشد.

طراحی و برنامه نویسی: یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Journal of Entreneurship and Agriculture

Designed & Developed by: Yektaweb