دوره 11، شماره 1 - ( بهار و تابستان 1403 )
جلد 11 شماره 1 صفحات 16-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sadeghi S, Shahnazari A. (2024). Evaluation and Prioritization of Strategies to Improve the Current Situation of the Agricultural Sector of Mazandaran Province Using the Fuzzy TOPSIS Method. J Entrepreneurial Strategies Agric. 11(1), 1-16. doi:10.61186/jea.11.1.1
URL: http://jea.sanru.ac.ir/article-1-366-fa.html
URL: http://jea.sanru.ac.ir/article-1-366-fa.html
صادقی سونیا، شاهنظری علی.(1403). ارزیابی و اولویت بندی راهبردهای بهبود وضعیت موجود بخش کشاورزی استان مازندران با استفاده از روش تاپسیس فازی راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی 11 (1) :16-1 10.61186/jea.11.1.1
1- گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
چکیده: (2998 مشاهده)
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: تحولات اخیر جوامع بشری از نظر رشد جمعیت، علوم و تکنولوژی و مسائل محیط زیستی، اهمیت بخش کشاورزی را دوچندان میکند. اهمیت توجه به راهبردهای بخش کشاورزی در برنامههای توسعه، به لحاظ اهمیت روزافزون این بخش در اقتصاد ملی کشور است. در این میان استان مازندران بهواسطه بارندگی و خاک مستعد از دیرباز قطب کشاورزی محسوب میشد. بهمنظور تحقق توسعه بخش کشاورزی، شناسایی چالشها و پتانسیلهای پیش روی این بخش، از عوامل مهم بهنظر میرسد. هدف از انجام این مطالعه، شناسایی وضع موجود و تعیین چالشها، راهبردها و راهکارهای توسعه بخش کشاورزی و اولویتبندی آنها در استان مازندران میباشد.
مواد و روشها: با توجه به قابلیتهای تولید محصولات کشاورزی در استان، در این مطالعه، به شناسایی چالشها و تبیین سازوکارها و راهبردهای توسعه کشاورزی پایدار در زیر بخشهای زراعت و باغبانی، دامپروری و شیلات بهعنوان مهمترین زیر بخش کشاورزی پرداخته شد. جمعآوری اطلاعات از طریق تکمیل پرسشنامه از بهرهبرداران و کارشناسان در سال 1398 انجام شد. وزندهی گزینهها با توجه به معیارهای اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی و فنی و زیربنایی بهعنوان کلیدیترین ابعاد توسعه پایدار انجام گرفت. بهمنظور رتبهبندی راهبردها از روش TOPSIS Fuzzy استفاده گردید. تحقیق حاضر دربرگیرنده سه بخش، وضع موجود، چالشها و راهکارها در زیربخشهای زراعت، باغبانی، دامپروری و شیلات تهیه شده است. سپس به منظور اولویتبندی راهبردها، از روش تاپسیس فازی استفاده گردید.
یافتهها: استان مازندران دارای رتبهی نخست در تولید مرکبات، برنج، کیوی، نهالهای زینتی، نهال زیتون، قارچ خوراکی صدفی، نباتات علوفهای، گوشت سفید و جوجه یکروزه است که نشاندهنده پتانسیل بالای این استان در تأمین مواد غذایی کشور است. بر اساس مطالعات به عمل آمده، کشاورزان در آینده با موضوعاتی همچون رقابت در بازار، کاهش بودجهها، مدیریت ریسک، مبارزه با تغییرات آب و هوایی، مدیریت آب و استفاده از فرصتهای بهوجود آمده نسبت به وجود تقاضا در زمینه انرژیهای زیستی به همراه حفظ تنوع گونهها مواجه خواهند شد. دگرگونی و تنوع تولیدات کشاورزی، تغییر سلایق مصرفکنندگان، لزوم افزایش کارآیی، جهانی شدن اقتصاد و شدت یافتن رقابت جهانی ازجمله عواملی هستند که باعث تأکید بیش از پیش به کشاورزی دانش بنیان شده است. نتایج نشان داد که چالشهای اصلی و مهم بخش کشاورزی استان مازندران شامل مواردی همچون: عدم اجرای سند آمایش سرزمین، ضعف نگرش اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی به جایگاه کشاورزی استان در سطح ملی، عدم مشارکت و سرمایهگذاری کافی بخش خصوصی در استان با توجه به جایگاه آن در بخش کشاورزی، عدم وجود زیرساختهای پایه و اساسی بهمنظور توسعه کشاورزی متناسب با شرایط جدید، ضعف در مدیریت یکپارچه دانش و اطلاعات بخش کشاورزی متناسب با نیازهای استان و عدم رعایت الگوی کشت بهینه با توجه به اثرات تغییر اقلیم میباشد. در بخش زراعت و باغبانی راهبرد (ارائه خدمات اعتباری برای تجهیز و نوسازی روش های تولید) با امتیاز نهایی 0/74 در بالاترین اولویت قرار گرفت. همچنین، در بخشهای دام و طیور و شیلات بهترتیب راهبردهای (توسعه صادرات و ورود به بازارهای جهانی) و (توسعه آبزیپروری) با امتیاز نهایی 0/57 و 0/68 بیشترین مقدار را بهدست آورده و در رتبههای اول قرار گرفتند.
نتیجهگیری: برای تحقق اهداف توسعه بخش کشاورزی در استان، توسعه شرکتهای دانشبنیان مورد تأکید است و از این منظر کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان میتوانند در قالب مصوبه، ساز و کاری برای سرعت گرفتن توسعه این فناوریها و ظرفیتها در استان ها، تلاش کنند. یافتههای این پژوهش میتواند کارایی اقدامات مدیران و کارشناسان را در هدایت فرایند اجرا و غلبه بر چالشهای اجرا، ارتقا دهد. با توجه به نتایج این تحقیق، راهکارهایی همچون استفاده از پژوهشگران و دانشآموختگان کشاورزی، حمایت و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی محصولات کشاورزی پیشنهاد می شود. با اینکه اراضی حاصل خیز و اقلیم مناسب در اکثر مناطق استان برای محصولات زراعی و باغی متنوعی وجود دارد ولی با تغییر الگوی کشت به سمت محصولات نامناسب و حتی تغییر کاربری از کشاورزی به سایر فعالیتها، تهدید جدی برای محصولات دارای مزیت نسبی و ضروری استان بهشمار میرود لذا در این زمینه «قوانین محدودکننده تغییر کاربری اراضی» ضروری مینماید. پایین بودن بهرهوری در بخش کشاورزی بهدلیل تکنولوژیهای قدیمی و نامناسب که به افزایش هزینه تمام شده نیز منجر میشود، موجب کیفیت پایین محصولات و قیمت بالای محصولات میشود. با توجه به واردات بیرویه محصولات زراعی و باغی، دولت باید با «ارائه خدمات اعتباری برای تجهیز و نوسازی روشهای تولید در بخش زراعت و باغداری» گامی مهم در توسعه این بخش بردارد. با عنایت به اینکه یکی از تهدیدهای مهم بهویژه در سالهای اخیر، کاهش علوفه با توجه به تغییرات آب و هوایی و همچنین عدم دسترسی به برخی نهادههای وارداتی بهدلیل تحریمهای اقتصادی بوده است لذا با توجه به قوتهایی نظیر وجود مؤسسات مطالعاتی و پژوهشی میتوان راهکاری همچون «انجام سرمایهگذاری برای تولید ارقام پر محصول و مقاوم گیاهان علوفهای» را ارائه نمود. همچنین نظر به تهدید کاهش مصرف محصولات دامی از جمله محصولات لبنی در کشور که یکی از دلایل آن میتواند افزایش قیمت این محصولات باشد، لذا با توجه به قوتهایی نظیر وجود شرایط مساعد در استان و دارا بودن رتبههای برتر در تولید محصولات دامی، میتوان راهبرد «بهینهسازی تولید و کاهش قیمت تمام شده محصول» را در راستای مقابله با تهدید فوقالذکر ارائه نمود.
مقدمه و هدف: تحولات اخیر جوامع بشری از نظر رشد جمعیت، علوم و تکنولوژی و مسائل محیط زیستی، اهمیت بخش کشاورزی را دوچندان میکند. اهمیت توجه به راهبردهای بخش کشاورزی در برنامههای توسعه، به لحاظ اهمیت روزافزون این بخش در اقتصاد ملی کشور است. در این میان استان مازندران بهواسطه بارندگی و خاک مستعد از دیرباز قطب کشاورزی محسوب میشد. بهمنظور تحقق توسعه بخش کشاورزی، شناسایی چالشها و پتانسیلهای پیش روی این بخش، از عوامل مهم بهنظر میرسد. هدف از انجام این مطالعه، شناسایی وضع موجود و تعیین چالشها، راهبردها و راهکارهای توسعه بخش کشاورزی و اولویتبندی آنها در استان مازندران میباشد.
مواد و روشها: با توجه به قابلیتهای تولید محصولات کشاورزی در استان، در این مطالعه، به شناسایی چالشها و تبیین سازوکارها و راهبردهای توسعه کشاورزی پایدار در زیر بخشهای زراعت و باغبانی، دامپروری و شیلات بهعنوان مهمترین زیر بخش کشاورزی پرداخته شد. جمعآوری اطلاعات از طریق تکمیل پرسشنامه از بهرهبرداران و کارشناسان در سال 1398 انجام شد. وزندهی گزینهها با توجه به معیارهای اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی و فنی و زیربنایی بهعنوان کلیدیترین ابعاد توسعه پایدار انجام گرفت. بهمنظور رتبهبندی راهبردها از روش TOPSIS Fuzzy استفاده گردید. تحقیق حاضر دربرگیرنده سه بخش، وضع موجود، چالشها و راهکارها در زیربخشهای زراعت، باغبانی، دامپروری و شیلات تهیه شده است. سپس به منظور اولویتبندی راهبردها، از روش تاپسیس فازی استفاده گردید.
یافتهها: استان مازندران دارای رتبهی نخست در تولید مرکبات، برنج، کیوی، نهالهای زینتی، نهال زیتون، قارچ خوراکی صدفی، نباتات علوفهای، گوشت سفید و جوجه یکروزه است که نشاندهنده پتانسیل بالای این استان در تأمین مواد غذایی کشور است. بر اساس مطالعات به عمل آمده، کشاورزان در آینده با موضوعاتی همچون رقابت در بازار، کاهش بودجهها، مدیریت ریسک، مبارزه با تغییرات آب و هوایی، مدیریت آب و استفاده از فرصتهای بهوجود آمده نسبت به وجود تقاضا در زمینه انرژیهای زیستی به همراه حفظ تنوع گونهها مواجه خواهند شد. دگرگونی و تنوع تولیدات کشاورزی، تغییر سلایق مصرفکنندگان، لزوم افزایش کارآیی، جهانی شدن اقتصاد و شدت یافتن رقابت جهانی ازجمله عواملی هستند که باعث تأکید بیش از پیش به کشاورزی دانش بنیان شده است. نتایج نشان داد که چالشهای اصلی و مهم بخش کشاورزی استان مازندران شامل مواردی همچون: عدم اجرای سند آمایش سرزمین، ضعف نگرش اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی به جایگاه کشاورزی استان در سطح ملی، عدم مشارکت و سرمایهگذاری کافی بخش خصوصی در استان با توجه به جایگاه آن در بخش کشاورزی، عدم وجود زیرساختهای پایه و اساسی بهمنظور توسعه کشاورزی متناسب با شرایط جدید، ضعف در مدیریت یکپارچه دانش و اطلاعات بخش کشاورزی متناسب با نیازهای استان و عدم رعایت الگوی کشت بهینه با توجه به اثرات تغییر اقلیم میباشد. در بخش زراعت و باغبانی راهبرد (ارائه خدمات اعتباری برای تجهیز و نوسازی روش های تولید) با امتیاز نهایی 0/74 در بالاترین اولویت قرار گرفت. همچنین، در بخشهای دام و طیور و شیلات بهترتیب راهبردهای (توسعه صادرات و ورود به بازارهای جهانی) و (توسعه آبزیپروری) با امتیاز نهایی 0/57 و 0/68 بیشترین مقدار را بهدست آورده و در رتبههای اول قرار گرفتند.
نتیجهگیری: برای تحقق اهداف توسعه بخش کشاورزی در استان، توسعه شرکتهای دانشبنیان مورد تأکید است و از این منظر کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان میتوانند در قالب مصوبه، ساز و کاری برای سرعت گرفتن توسعه این فناوریها و ظرفیتها در استان ها، تلاش کنند. یافتههای این پژوهش میتواند کارایی اقدامات مدیران و کارشناسان را در هدایت فرایند اجرا و غلبه بر چالشهای اجرا، ارتقا دهد. با توجه به نتایج این تحقیق، راهکارهایی همچون استفاده از پژوهشگران و دانشآموختگان کشاورزی، حمایت و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی محصولات کشاورزی پیشنهاد می شود. با اینکه اراضی حاصل خیز و اقلیم مناسب در اکثر مناطق استان برای محصولات زراعی و باغی متنوعی وجود دارد ولی با تغییر الگوی کشت به سمت محصولات نامناسب و حتی تغییر کاربری از کشاورزی به سایر فعالیتها، تهدید جدی برای محصولات دارای مزیت نسبی و ضروری استان بهشمار میرود لذا در این زمینه «قوانین محدودکننده تغییر کاربری اراضی» ضروری مینماید. پایین بودن بهرهوری در بخش کشاورزی بهدلیل تکنولوژیهای قدیمی و نامناسب که به افزایش هزینه تمام شده نیز منجر میشود، موجب کیفیت پایین محصولات و قیمت بالای محصولات میشود. با توجه به واردات بیرویه محصولات زراعی و باغی، دولت باید با «ارائه خدمات اعتباری برای تجهیز و نوسازی روشهای تولید در بخش زراعت و باغداری» گامی مهم در توسعه این بخش بردارد. با عنایت به اینکه یکی از تهدیدهای مهم بهویژه در سالهای اخیر، کاهش علوفه با توجه به تغییرات آب و هوایی و همچنین عدم دسترسی به برخی نهادههای وارداتی بهدلیل تحریمهای اقتصادی بوده است لذا با توجه به قوتهایی نظیر وجود مؤسسات مطالعاتی و پژوهشی میتوان راهکاری همچون «انجام سرمایهگذاری برای تولید ارقام پر محصول و مقاوم گیاهان علوفهای» را ارائه نمود. همچنین نظر به تهدید کاهش مصرف محصولات دامی از جمله محصولات لبنی در کشور که یکی از دلایل آن میتواند افزایش قیمت این محصولات باشد، لذا با توجه به قوتهایی نظیر وجود شرایط مساعد در استان و دارا بودن رتبههای برتر در تولید محصولات دامی، میتوان راهبرد «بهینهسازی تولید و کاهش قیمت تمام شده محصول» را در راستای مقابله با تهدید فوقالذکر ارائه نمود.
فهرست منابع
1. Ahiablame, L., & Shakya, R. (2016). Modeling flood reduction effects of low impact development at a watershed scale. Journal of environmental management, 171, 81-91. [DOI:10.1016/j.jenvman.2016.01.036]
2. Amirnejad, H., Hosseini-Yekani, S., Mojaverian, S., Kashiri Kolaei, F., & Taslimi, M. (2021) Determining the Development Guidelines of the Mazandaran Province's Agricultural Sector. Journal of Agricultural Economics and Development, 34(4), 421-445.
3. Amirnejad, H., & Taslimi, M. (2021). Providing Production and Employment Development Strategies in the Livestock Sub-Sector of Mazandaran Province. Journal of Entreneurship and Agriculture, 8(16), 24-36. [DOI:10.52547/jea.8.16.24]
4. Branca, G., Lipper, L., McCarthy, N., & Jolejole, M. C. (2013). Food security, climate change, and sustainable land management. A review. Agronomy for sustainable development, 33, 635-650. [DOI:10.1007/s13593-013-0133-1]
5. Brohi, S., Khuhro, T. A., Kalwar, S., Brohi, A., Brohi, Y., & Rajput, A. (2020). Assessment of agriculture sector using SWOT analysis: A case study of Mirpur Khas, Sindh. Sindh University Research Journal-SURJ (Science Series), 52(04), 369-374.
6. Erfannia, A., Khairandish, M., Karshenasan, A., & Mohammadi Khyareh, M. (2019). Identifying and Prioritizing Barriers to Entrepreneurship Development in Cattle Dairy Industry in Southern Khorasan Province. Journal of Entreneurship and Agriculture, 6(11), 11-25. [DOI:10.29252/jea.6.11.11]
7. Khatami Firouzabadi, S. M. A., Galali, S. H., & Parvardeh, S. A. M. (2013). Prioritizing of Strategy Implementation Obstacles among Energy sector's Contractors Using Fuzzy TOPSIS Method. Industrial Management Studies, 11(29), 113-137.
8. NIKNAMI, M. (2010). Determining Goals and Strategies of the Application of Information and Communication Technology for Development of Agricultural Extension in Iran.
9. Nyanga, A., Kessler, A., & Tenge, A. (2016). Key socio-economic factors influencing sustainable land management investments in the West Usambara Highlands, Tanzania. Land Use Policy, 51, 260-266. [DOI:10.1016/j.landusepol.2015.11.020]
10. Rashidpour, L. (2015). Evaluation of the level of sustainability of agricultural development in West Azerbaijan province using indicators. Journal of Agricultural Extension and Education Research, 8(4), 63-74.
11. Sadeghi, H., & Khanzadeh, M. (2020). Strategic Analysis of Agricultural Development by SWOT and QSPM Matrix: A Case Study of Urmia Lake Basin. Agricultural Economics and Development, 27(4), 87-118.
12. Statistics, A. (2018). Ministry of agriculture jihad. Deputy of Planning and Economic, Information and Communication Technology Center.
13. ZARE, S. A., ZARE, S. A., SAMIMI, S., & KHORASANI, M. A. (2010). Strategic Planning of Agriculture and Husbandry in Abarkooh Township .
14. Zarei Ghorkhodi, A., Shahnazari, A., & Mohammadi, F. (2023). Evaluation of the Use of Non-Conventional Waters on the Runoff and Sedimentation of the Tajen Basin Using the SWAT Model. Water and Irrigation Management, 12(4), 713-728.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
